უმაღლესი განათლების ინტეგრაცია და ხარისხის მართვა: გამოწვევები და პერსპექტივები

ავტორები: ზაზა რუხაძე, ელენე ჩორგოლაშვილი

თანამედროვე სამყაროში უმაღლესი განათლების სისტემები დინამიკურად ვითარდება და მუდმივად ახალ გამოწვევებს ეჯახება. გლობალიზაციის, ტექნოლოგიური წინსვლისა და საერთაშორისო აკადემიური მობილობის ზრდის პირობებში განსაკუთრებით აქტუალური გახდა ინტეგრირებული მიდგომების შემუშავება და ხარისხის მართვის ეფექტიანი მექანიზმების დანერგვა.

რას გულისხმობს უმაღლესი განათლების ინტეგრაცია?

უმაღლესი განათლების ინტეგრაცია გულისხმობს ეროვნულ საგანმანათლებლო სისტემათა თანხვედრას საერთაშორისო სტანდარტებთან, ცოდნის გაცვლისა და აკადემიური სივრცეების ერთმანეთთან დაკავშირების მექანიზმების შექმნას (Knight, 2013). ინტეგრაციის პროცესში განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭება შემდეგ საკითხებს:

• საგანმანათლებლო პროგრამების საერთაშორისო აკრედიტაცია;

• ხარისხის მართვის სტრატეგიების განვითარება;

• სწავლების შედეგების ჰარმონიზაცია და აღიარება.

ბოლონიის პროცესი: ევროპული გამოცდილების ქართული გზა

ევროპის უმაღლესი განათლების სივრცეში ინტეგრაციის ერთ-ერთი მთავარი ინსტრუმენტია ბოლონიის პროცესი, რომელშიც 48 ქვეყანაა ჩართული. მისი მიზანია შექმნას ისეთი საგანმანათლებლო სივრცე, სადაც დიპლომები, კრედიტები და აკადემიური კვალიფიკაციები მარტივად აღიარებადი იქნება სხვადასხვა ქვეყანაში (European Commission, 2020).

ბოლონიის პროცესის ფარგლებში განსაკუთრებული ყურადღება ეთმობა:

• სამსაფეხურიან განათლებას (ბაკალავრიატი, მაგისტრატურა, დოქტორანტურა);

• კრედიტების გადატანის ევროპულ სისტემას (ECTS);

• ხარისხის უზრუნველყოფის ევროპულ სტანდარტებს (ESG).

გერმანიასა და საფრანგეთში ბოლონიის სტანდარტები სრულად ინტეგრირებულია, მაშინ როცა გაერთიანებულ სამეფოსა და ნორვეგიას გარკვეული სიფრთხილე გამოაჩნიათ პროცესის მიმართ, რაც მათ სასწავლო სისტემათა უნიკალურობით და ეროვნული თვითმყოფადობის შენარჩუნების სურვილით აიხსნება.

საქართველო ბოლონიის პროცესს 2005 წელს შეუერთდა. მას შემდეგ, ქვეყანამ მნიშვნელოვან პროგრესს მიაღწია: დანერგა სამსაფეხურიანი სისტემა, ECTS, ხარისხის უზრუნველყოფის ევროპული მიდგომები. მიუხედავად ამისა, არსებული გამოწვევებია: აკადემიური პერსონალის განვითარების დეფიციტი, ინტეგრაციის პროცესის არათანაბარი გამოყენება და საგანმანათლებლო ბიუროკრატიის სიმძიმე.

ხარისხის მართვის არსი და ინსტიტუციური პასუხისმგებლობა

ხარისხის მართვა უმაღლეს განათლებაში არ შემოიფარგლება მხოლოდ აკადემიური კურსების შეფასებით. ის გულისხმობს უნივერსიტეტების მმართველობითი კულტურის განვითარებას, ეფექტიან შიდა მექანიზმებს და მუდმივ განვითარებაზე ორიენტირებულ მიდგომებს.

თანამედროვე უნივერსიტეტებმა უნდა უზრუნველყონ:

• შიდა ხარისხის მართვის სისტემების გაძლიერება;

• ინოვაციური სასწავლო პრაქტიკების დანერგვა;

• პერსონალის უწყვეტი პროფესიული განვითარება;

• სტუდენტების სწავლების პროცესში აქტიური ჩართულობა.

ხარისხის მართვა ეფუძნება ისეთი მექანიზმების დანერგვას, როგორიცაა შიდა და გარე აუდიტები, სწავლების მეთოდოლოგიის განახლება და შედეგებზე დაფუძნებული მენეჯმენტი (OECD, 2021).

ინსტიტუციებს შორის თანამშრომლობა და გამოწვევები

ხარისხის უზრუნველყოფის სისტემა ეფუძნება თანამშრომლობას უნივერსიტეტებსა და მარეგულირებელ ორგანოებს შორის. ეს ურთიერთობა უნდა იყოს გამჭვირვალე, ენდობაზე დაფუძნებული და პარტნიორული.

თუმცა, სისტემას გარკვეული პრობლემებიც ახლავს:

• ინტეგრაციისა და ლოკალური თავისებურებების დაბალანსება;

• ბიუროკრატიული პროცესების სიმძიმე;

• სტანდარტების რეალურ პრაქტიკაში გამოყენების დეფიციტი (Harvey & Green, 2019).

საქართველოს პერსპექტივები: რეფორმა და მდგრადობა

საქართველოს უმაღლესი განათლების ინტეგრაცია და ხარისხის მართვა რეგულირდება განათლების ხარისხის განვითარების ეროვნული ცენტრის (EQE) მიერ, რომლის საქმიანობასაც განსაზღვრავს კანონი "უმაღლესი განათლების შესახებ" (2004). EQE აქტიურად ახორციელებს როგორც საგანმანათლებლო პროგრამების ავტორიზაციას, ისე შიდა და გარე მონიტორინგს.

მომავალში, პრიორიტეტად უნდა განიხილებოდეს:

• შიდა ხარისხის უზრუნველყოფის მექანიზმების გაძლიერება უნივერსიტეტებში;

• უნივერსიტეტებისა და EQE-ს შორის უწყვეტი დიალოგის მხარდაჭერა;

• საერთაშორისო სტანდარტების გადმოღება და მათი რეალური ინტეგრაცია ყოველდღიურ აკადემიურ საქმიანობაში;

• გამჭვირვალობის და ანგარიშვალდებულების კულტურის დანერგვა.

დასკვნა

საქართველოს უმაღლესი განათლების სისტემა გადამწყვეტ ეტაპზე იმყოფება. ინტეგრაცია საერთაშორისო საგანმანათლებლო სივრცეში და ხარისხის მართვის სისტემური გაძლიერება წარმოადგენს იმ სტრატეგიულ ამოცანებს, რომელთა მიღწევაც განსაზღვრავს არა მხოლოდ განათლების სისტემის მომავალს, არამედ ქვეყნის გრძელვადიან სოციალურ და ეკონომიკურ განვითარებასაც.

ლიტერატურა

• Bergan, S. (2020). Higher Education for Diversity, Social Inclusion, and Community: A Democratic Imperative. Council of Europe.

• European Commission. (2020). The Bologna Process and the European Higher Education Area.

• Harvey, L., & Green, D. (2019). Defining Quality in Higher Education. Assessment & Evaluation in Higher Education, 18(1), 9–34.

• Knight, J. (2013). Internationalization: A Decade of Changes and Challenges. International Higher Education, 50, 6–7.

• OECD. (2021). Quality Assurance in Higher Education: Governance and Best Practices.

• UNESCO. (2022). Global Education Monitoring Report 2022: Non-state actors in education.

• EQE Annual Report. (2022). Education Quality Enhancement Center, Georgia.

• საქართველოს კანონი „უმაღლესი განათლების შესახებ“ (2004).